Օքսֆորդի համալսարանի և Սինգապուրի ազգային համալսարանի գիտնականները պարզել են, որ SPRTN ֆերմենտը օրգանիզմը տարիքային հիվանդություններից և քիմիաթերապիայի հետևանքներից պաշտպանելու հիմնական մեխանիզմ է: Ուսումնասիրության արդյունքները հրապարակվել են «Nucleic Acids Research» (NAR) ամսագրում:
SPRTN-ը պատասխանատու է ԴՆԹ-ի վտանգավոր վնասների՝ այսպես կոչված ԴՆԹ-սպիտակուցային խաչաձև կապերի վերացման համար: Նման արատները առաջանում են ուլտրամանուշակագույն լույսի, քիմիաթերապիայի կամ տոքսինների, ինչպիսին է ֆորմալդեհիդը, ազդեցության տակ, և եթե դրանք չեն վերացվում, բջիջը կորցնում է գենետիկական տեղեկատվությունը պատճենելու ունակությունը:
Գիտնականները ցույց են տվել, որ SPRTN-ը ճանաչում է խզումները՝ օգտագործելով հատուկ «ռադար»՝ մի հատված, որը արձագանքում է ուբիկվիտինային շղթաներին: Այս մոլեկուլները կախված են վնասման վայրում՝ ինչպես ազդանշանային դրոշները: Որքան երկար է շղթան, այնքան արագ է սկսում գործել ֆերմենտը: Ուբիկվիտինի առկայության դեպքում SPRTN-ի արդյունավետությունը մեծանում է 67 անգամ:
Ուսումնասիրության ղեկավար, պրոֆեսոր Քրիստիան Ռամադանի խոսքով՝ այս մեխանիզմի հասկացողությունը փոխում է այն պատկերացումը, թե ինչպես են բջիջները պաշտպանվում ներքին և արտաքին սպառնալիքներից: Հայտնի է, որ SPRTN գենի մուտացիաները առաջացնում են հազվագյուտ Ռեյս-Ալֆսի համախտանիշ, որը բնութագրվում է արագացված ծերացմամբ և լյարդի վաղ քաղցկեղի բարձր ռիսկով։
Հեղինակները ընդգծում են, որ հայտնագործությունն ունի գործնական նշանակություն։ Այն բացում է ճանապարհը դեպի քաղցկեղի նախատրամադրվածության և վաղաժամ ծերացման ախտորոշման նոր մեթոդներ, ինչպես նաև կանխատեսում է քիմիաթերապիայի կողմնակի ազդեցությունների ծանրությունը որոշակի հիվանդների մոտ։
Բացի այդ, SPRTN-ի աշխատանքի բարելավումը կարող է նվազեցնել քաղցկեղի դեմ դեղամիջոցների թունավորությունը. եթե ֆերմենտը ժամանակավորապես ակտիվանում է առողջ հյուսվածքներում բուժման ընթացքում, կարող է նվազել մուտացիաների և արագացված ծերացման ռիսկը։ Մեկ այլ հեռանկար է ուռուցքների դեղորայքային դիմադրության դեմ պայքարը։ Եթե քաղցկեղի բջիջները սովորել են «հեռացնել» ուբիկվիտինի հետքերը՝ ճանաչումից խուսափելու համար, կարող են ստեղծվել դեղամիջոցներ, որոնք կարգելափակեն այս գործընթացը և կվերականգնեն թերապիայի նկատմամբ զգայունությունը։
Թարգմանությունը՝ Euromedia24.com-ի
