Euromedia24 on Play Store Euromedia24 on App Sore
BNB

$834.6

BTC

$115089

ADA

$0.915407

ETH

$4296.32

SOL

$181.46

28 °

Yerevan

17 °

Moscow

41 °

Dubai

19 °

London

32 °

Beijing

20 °

Brussels

22 °

Rome

29 °

Madrid

BNB

$834.6

BTC

$115089

ADA

$0.915407

ETH

$4296.32

SOL

$181.46

28 °

Yerevan

17 °

Moscow

41 °

Dubai

19 °

London

32 °

Beijing

20 °

Brussels

22 °

Rome

29 °

Madrid

Հաթերքում ադրբեջանցիների վերաբնակեցումը՝ հայկական հուշարձաններին սպառնացող նոր վտանգ


Արցախի մշակութային ժառանգության մշտադիտարկում իրականացնող monumentwatch.org կայքը գրում է.

«2025 թվականի մարտի 3-ին օկուպացված Արցախի Հաթերք գյուղում ադրբեջանական կողմը վերաբնակեցրել է 25 ընտանիք՝ թվով 91 բնակչով: Վերաբնակեցումը կատարվել է «ազատագրված տարածքներ վերադարձի» ծրագրի շրջանակներում: Տեսանյութում նշվում է, թե իբր այդ վերաբնակիչները գյուղի բնիկ բնակիչներ են եղել:

Այդ հայտարարությունը մեղմ ասած զարմանք է առաջացնում, քանի որ առկա են խորհրդային տարիների մարդահամարի տվյալները, որտեղ նշվում է նաև բնակավայրի բնակչության էթնիկ կազմը, իսկ Հաթերքում ադրբեջանցիները բացակայում են: Բնակավայրը մշտապես ունեցել է հայ բնակչություն. դա են վկայում նաև 19-րդ դարի վերջին արված մարդահամարի տվյալները: 2018 թվականի տվյալներով Հաթերքում բնակվում էր 1544 բնակիչ (Բալայան 2020, 314):

Արցախի Հաթերք գյուղը Արցախի հնագույն բնակավայրերից էր: 12-15-րդ դարերի հայկական գրավոր և վիմագիր աղբյուրներում բազմիցս հիշատակվում է Հաթերքի իշխանությունը համանուն կենտրոնով (Պետրոսյան, Կիրակոսյան, Սաֆարյան 2009, 11-21): Հաթերք բնակավայրը պատմական Դվին-Պարտավ ճանապարհի վրա գտնվող կարևոր կայաններից էր: Դա են վկայում 10-րդ դարի արաբ հեղինակներ ալ-Իսթահրին, իբն-Հաուկալը, ալ-Մուքքադասին (Манандян 1985, 171-175): Հաթերք գյուղը և իր շրջակայքը հարուստ են բազմաթիվ հուշարձաններով, որոնք 2023 թվականի Արցախի ամբողջական հայաթափումից հետո հայտնվել են ոչնչացման վտանգի տակ: Գյուղի կենտրոնում է գտնվում 17-րդ դարով թվագրվող սուրբ Աստվածածին եկեղեցին, որն աչքի է ընկնում իր եզակի խաչքարերով: Եկեղեցու մասին առավել մանրամաս տես այստեղ։

Հայաթափված Հաթերքում ադրբեջանական կողմը հասցրել է ավիրել Հայրենական պատերազմի զոհերի հիշատակին նվիրված հուշարձանը և վանդալիզմի ենթարկել Հաթերք գյուղի եղբայրական գերեզմանատունը: Սկսած 2023 թվականից համացանցում կարելի է գտնել տասնյակ տեսանյութեր, որտեղ երևուն է, որ Հաթերք գյուղի տները թալանվում են:

Մեր արձագանքը

Ադրբեջանցի վերաբնակիչների բնակեցումը Հաթերքում սպառնալիք է ստեղծում գյուղի և նրա շրջակայքի հուշարձանների նկատմամբ, ինչն արդեն երևում է վերջին երկու տարիների իրավիճակից: Հարկ ենք համարում հիշատակել դեռևս խորհրդային տարիներին նախկին հայկական բնակավայրերում ադրբեջանցիներով վերաբնակեցված հուշարձանների ճակատագիրը՝ դրանք ոչնչացվել և աղավաղվել են: Սա բազմիցս փաստվել է հենց խորհրդային տարիներին: Միևնույն ժամանակ, վերաբնակեցնելով ադրբեջանցիների Արցախի հնագույն պատմական բնակավայրում, առկա է Արցախի այդ շրջանների պատմամշակութային միջավայրը կեղծելու, նոր պատմություն կերտելու միտում:

Ադրբեջանի քաղաքականությունը խախտում է մի շարք միջազգային կոնվենցիաներ, որոնք պաշտպանում են պատմական հուշարձաններն ու մշակութային ժառանգությունը՝ արգելելով դրանց դիտավորյալ ոչնչացումը, կեղծումը, ապօրինի փոփոխությունը։ Ի մասնավորի, Հաագայի 1954 թվականի «Զինված հակամարտությունների դեպքում մշակութային արժեքների պաշտպանության մասին» կոնվենցիայի 4-րդ հոդվածը սահմանում է, որ պետությունները պարտավոր են ձեռնարկել բոլոր հնարավոր միջոցները՝ մշակութային ժառանգությունը պահպանելու և չվնասելու համար։

Բացի այդ, նույն կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի համաձայն, բարձր պայմանավորվող կողմերը, որոնք ամբողջությամբ կամ մասնակիորեն գրավել են մեկ այլ բարձր պայմանավորվող կողմի տարածքը, հնարավորինս աջակցում են գրավյալ տարածքի ազգային իրավասու իշխանություններին՝ նրա մշակութային արժեքների պահպանությունն ապահովելու գործում։ Այն դեպքում, երբ գրավյալ տարածքում գտնվող և ռազմական գործողությունների ընթացքում վնասված մշակութային արժեքների պահպանման համար անհրաժեշտ է հրատապ միջամտություն, և եթե ազգային իրավասու իշխանությունները չեն կարող այդ ապահովել, գրավող պետությունը պարտավորվում է ձեռնարկել հնարավորության սահմաններում անհրաժեշտ բոլոր միջոցները՝ այդ արժեքների պահպանությունն ապահովելու համար՝ սերտորեն համագործակցելով նշված իշխանությունների հետ։

Նմանապես, 1954 թվականին ընդունված Եվրոպական մշակութային կոնվենցիան ևս պարտավորեցնում է պետություններին պաշտպանել ինչպես ազգային, այնպես էլ միջազգային մշակութային արժեքները՝ անկախ դրանց աշխարհագրական կամ քաղաքական պատկանելությունից։ Այս կոնվենցիայի 1-ին հոդվածի համաձայն՝ պետությունները պետք է ապահովեն իրենց իրավասության տակ գտնվող մշակութային ժառանգության պահպանումը, իսկ 5-րդ հոդվածը պարտադրում է պետություններին ձեռնպահ մնալ այնպիսի գործողություններից, որոնք կարող են հանգեցնել այլ ժողովուրդների մշակութային ժառանգության ոչնչացման կամ խեղաթյուրման։

Հարկ է նշել, որ Ադրբեջանը, սկսած 1997 թվականի ապրիլի 25-ից կողմ է կոնվենցիային և պարտավորված է պաշտպանել մարդկության ընդհանուր մշակութային ժառանգությունը»։

Լրահոս

Պաղեստինը ժամանակավոր կոմիտե է ստեղծում Գազայի հատվածը կառավարելու համար
Bloomberg-ը գրում է, որ Հարավային Աֆրիկայի նախագահը հեռախոսազրույց կունենա Պուտինի հետ
Հարավային Կորեան մտադիր է պահպանել կապերը Ռուսաստանի հետ
Գերմանիայի արտգործնախարարը դեմ է Ուկրաինայում գերմանական զորքերի տեղակայմանը
Ռադան կոչ է արել ձերբակալել Զելենսկիին ԱՄՆ կատարած նրա այցի ընթացքում
Գույները տարբերող թութակը հայտնվել է Գինեսի գրքում
Եվրոպական առաջնորդները խուճապի են մատնվել Ալյասկայի գագաթնաժողովի պատճառով․ Guardian
ԱՄՆ-ը ագրեսիվ է վարվում Ուկրաինայի նկատմամբ․ Economist
Իրանը ողջունել է Ալյասկայում Պուտինի և Թրամփի բանակցությունները
Թուրքիայի իշխանությունները մեկնաբանել են Ստամբուլում Ուկրաինայի հարցով գագաթնաժողովի հնարավորությունը
Իրանը և Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալությունը (ԱԷՄԳ) բանակցությունների նոր փուլ կանցկացնեն
Գազայում հայտնել են, որ Իսրայելի կողմից լիազորված մարդասիրական օգնությունը բավարար չէ
Ի՞նչ արդարադատություն, անում են նենց, ոնց ուզում են․ քաղաքացի
Կարևոր
Փաշինյանն այսօր հանդես կգա ուղերձով
«Էրին» փոթորիկը ուժգնանում է մինչև 4-րդ կատեգորիա
Թրամփը պահանջել է, որ Զելենսկին հրաժարվի ամբողջ Դոնբասից՝ ի օգուտ Ռուսաստանի
Չինաստանի ԱԳՆ-ը ողջունել է ռուս-ամերիկյան հարաբերությունների բարելավումը
Թուրքիան Աթաթուրքի անվան օդանավակայանը համարել է Ուկրաինայի գագաթնաժողովի անցկացման հարմար վայր
Չինաստանը ողջունում է Ռուսաստանի և ԱՄՆ-ի միջև հարաբերությունների բարելավումը
CNN․ Կիևում խուճապ է սկսվել Թրամփի՝ Զելենսկիին ուղղված նախազգուշացումից հետո

Լրացուցիչ նորություններ

...

Ի՞նչ արդարադատություն, անում են նենց, ոնց ուզում են․ քաղաքացի

Փաշինյանն այսօր հանդես կգա ուղերձով

Միքայել Սրբազանի դեմ քրգործով երկրորդ դատական նիստը տեղի կունենա այսօր

Ռուբեն Հակոբյանի ինքնազգացողությունը գիշերը վատացել է, նրան ՔԿՀ-ից տեղափոխել են հիվանդանոց

Մահացել է նախկին պատգամավոր Վարդան Բոստանջյանը

Իրանի Ռազմավարական խորհրդի ղեկավարը Հայաստանին կոչ է արել փարատել Թեհրանի մտահոգությունը

Արձակուրդից վերադարձանք Երեւան․ Փաշինյանը տեսանյութ է հրապարակել տիկնոջ հետ

Իրանը ուշադիր հետևում է Կովկասում տեղի ունեցող զարգացումներին․ ԱԳՆ խոսնակ

Փաշինյանի թեթեւ ձեռքով Ադրբեջանը մինչեւ ատամների ծայրը զինվելու է. Գոհար Մելոյան (տեսանյութ)

Վաշինգտոնյան համաձայնություններն էլ կպատռեն ու կնետեն աղբանոցը. քաղաքագետը հիշեցնում է պատմությունը (տեսանյութ)

Դատավոր Արմինե Մելիքսեթյանը ակնհայտ հրահանգ էր կատարում (տեսանյութ)

Ով է դատավոր Կարեն Ֆարխոյանը, և ինչ սպասել նրանից (տեսանյութ)

Արթուր Խաչիկյանին՝ պատիժ, Գնել Սարգսյանին ու Ռոման Բաղդասարյանին՝ արտոնություն. երկակի ստանդարտներ (տեսանյութ)

Ռազմական գործողությունները հավանական են. Կարինե Գևորգյանը՝ վաշինգտոնյան հռչակագրի, Մոսկվայի և Թեհրանի արձագանքների մասին (տեսանյութ)

BRICS-ի ղեկավարները պետք է աջակցեն Պուտինի և Թրամփի խաղաղության ձգտմանը. Աբրահամ Հովեյան

ՈՒՂԻՂ. Պուտին-Թրամփ հանդիպումը Ալյասկայում

Թրամփ-Պուտին հանդիպումը կարող է շրջադարձային լինել. պարտիան նոր է սկսվում. Սուրեն Սուրենյանց (տեսանյութ)

Եթե Ադրբեջանն իսկապես խաղաղություն է ուզում, թող նախ ինքը փոխի իր սահմանադրությունը. Արա Պապյան (տեսանյութ)

Դատախազությունը քրեական հետապնդում է հարուցել ԱՆԻՖ-ի նախկին տնօրեն Դավիթ Փափազյանի և երկու այլ անձանց նկատմամբ. «Հետք»

«Էստի համեցեք․ Փաշինյանը աշխարհի բոլոր հակամարտող կողմերին հրավիրում է Հայաստան՝ մրցելու»․ Թևանյան (տեսանյութ)